Ekologia funkcjonalna – definicja. Czym się zajmuje?

Ekologia kojarzy się z dbaniem o przyrodę, a sam przymiotnik „ekologiczny” używany jest jako określenie czegoś, co sprzyja środowisku. Tymczasem ekologia to cała dziedzina nauki, która bada zupełnie inny aspekt systemu naturalnego. Dzieli się również na podkategorie, z których wyróżniamy m.in. ekologię funkcjonalną. W tym artykule przedstawiamy podstawowe pojęcia ekologiczne i wyjaśniamy, czym zajmuje się ekologia funkcjonalna. Dzięki temu zrozumiesz, na czym dokładnie polega zrównoważony rozwój i jak o niego zadbać.

Ekologia funkcjonalna – czym jest?

Zanim przejdziemy do objaśniania pojęcia ekologii funkcjonalnej, warto byłoby wyjaśnić, czym właściwie zajmuje się sama ekologia. Jest to bowiem dział nauki, który bada interakcje pomiędzy poszczególnymi organizmami, a także wzajemne oddziaływanie różnych ekosystemów. Jak widać, jest to pojęcie szersze niż samo dbanie o środowisko, do którego odnosi się nauka nazywana sozologią. Z recyklingiem zaś wiąże się ekologistyka, dbająca o usuwanie z ekosystemu wszelkich szkodliwych przedmiotów i substancji.

Czym zatem będzie ekologia funkcjonalna? To dział ekologii, który związany jest z konkretną metodologią badań. Ekologia funkcjonalna skupia się na funkcjach, jakie pełnią poszczególne gatunki w ekosystemie oraz jak wpływają na siebie nawzajem. Dla przykładu: jeśli wśród zwierząt w konkretnym środowisku zabraknie jednego gatunku drapieżnika, ekosystem się zmieni, a jego równowaga zostanie zachwiana. Samo pojęcie ekologii funkcjonalnej wprowadził Charles J. Krebs poprzez wyróżnienie jej spośród ogólnych nauk ekologii razem z ekologią opisową i ewolucyjną.​​​​​​​

Ekologia – definicja dla dzieci

Pojęcie ekologii wprowadza się na wczesnych etapach edukacji. Jest to o tyle ważne, aby dzieci również poznały, co to znaczy „ekologiczny”, jak działać ekologicznie i przede wszystkim – jak w zgodzie z naturą dbać o naszą planetę. Ekologię można dzieciom wytłumaczyć w nieco prostszy sposób jako naukę o środowisku, które jest naszym domem. Bycie ekologicznym oznacza więc dbanie o przyrodę, zwierzęta, rośliny i gleby – w skrócie – bycie przyjaznym dla planety. Od najmłodszych lat propaguje się recykling i inne działania, które pozwolą nam uniknąć konsekwencji zanieczyszczania środowiska.

Obszary zainteresowania ekologii funkcjonalnej

W ogólnym rozumieniu ekologia funkcjonalna zajmuje się badaniem, jak poszczególne organizmy na naszej planecie wpływają na siebie nawzajem. Interesuje ją więc wspólne funkcjonowanie istot żywych, odkrywanie powiązań opartych na wzajemnych interakcjach. Ekologia funkcjonalna poszukuje także ogólnych zasad funkcjonowania w przyrodzie roślin i zwierząt. Do zadań ekologów funkcjonalnych należy nie tylko wyszukiwanie tych powiązań, ale także ich opisywanie.

Jak najdokładniejsze poznanie tych związków wiąże się z analitycznym podejściem i rozłożeniem pracy na mniejsze części. Oznacza to, że badania prowadzone są zarówno w szerokim, jak i nieco węższym zakresie, który później składa się w całość. Badana jest konkretna nisza funkcjonalna – ekologia wyróżniła pojęcie niszy ekologicznej, która odnosi się do konkretnego miejsca/obszaru zajmowanego przez dany gatunek. Każdy może zajmować tylko jedną niszę – łączy się z tym konkurencja między gatunkami. Ekologa interesuje w tym obszarze przyczyna rozmieszczenia gatunku w danej niszy (może się to wiązać ze sposobem rozmnażania, zimowania itp.). W tym kontekście może zachodzić przyczyna geograficzna, związana z występowaniem konkretnych cech klimatycznych.

Ekologia – podstawowe pojęcia

Artykuł ten dotyczy pojęcia ekologia, podstaw ekologii i objaśnienia ekologii funkcjonalnej. Aby jednak dokładnie zrozumieć zakres prowadzonych badań ekologicznych, warto zapoznać się z podstawowymi pojęciami, a jednym z nich jest pojęcie biosfery – sfery życia złożonej z biomów. Biomem z kolei jest każdy mikroklimat np. tundra czy tajga. Innym terminem, który warto przyswoić, jest populacja. Nie odnosi się tylko do ludzi – populacja to grupa osobników z danego gatunku, żyjących na tym samym terenie i w tym samym czasie.​​​​​​​

Ekologia funkcjonalna a inne nauki – genetyka, biologia ewolucyjna, meteorologia

Ekologia sama w sobie jest nauką interdyscyplinarną, co oznacza, że badany przez nią zakres łączy się z innymi dziedzinami nauki. W kontekście ekologii funkcjonalnej można zauważyć powiązania z genetyką, biologią ewolucyjną, a nawet meteorologią. Łączą się z nią także takie działy nauki, jak astronomia. Ekologię można także powiązać z filozofią czy doszukać się nawiązań do fizjologii. Mnogość tych połączeń sprawia, że wyodrębniają się poszczególne dziedziny ekologii, klasyfikowane ze względu na dane zainteresowania.

Mamy np. do czynienia z ekologią biocenozy, która bada wpływ interakcji między gatunkami na biocenozę (czyli zespół populacji w skład z roślinami, zwierzętami i mikrogatunkami, które wspólnie tworzą dane środowisko). Zakres badań tej dziedziny można powiązać z badaniami ekologii funkcjonalnej. Poszczególne dyscypliny wyodrębniały się już od czasów starożytności i nie oznacza to, że jest to konkurencja dla ekologii funkcjonalnej – wręcz przeciwnie. Każde gałęzie nauki mogą ze sobą współpracować, dzielić się wnioskami, dzięki czemu rozszerzają zakres badań i ich wyników.

Zakres badań współczesnej ekologii funkcjonalnej

Ekologia funkcjonalna charakteryzuje się nowoczesnym podejściem do zakresu badań ekologii i skupia się na obecnie występujących gatunkach. Nie bada powiązań pomiędzy niegdyś istniejącymi zwierzętami czy roślinami, a ogranicza się do tych, które tworzą współczesny ekosystem. Przeciwieństwem dla współczesnej ekologii funkcjonalnej jest ekologia ewolucyjna, zajmująca się niejako naszym dziedzictwem naturalnym. O ile ekologia funkcjonalna bada związki między występowaniem gatunku na obszarze danego regionu, a także wzajemne interakcje między gatunkami, o tyle ekologia ewolucyjna doszukuje się w nich przyczyn historycznych.

Dla przykładu: ekolodzy funkcjonalni mogą badać wpływ, jaki mają konkretne drzewa na środowisko, w którym rosną. Ustalają, że drzewa pełnią w lesie określoną funkcję: wzmacniają glebę, tworzą specjalny mikroklimat dla rozwoju innych istot żywych (roślinnych, jak i zwierzęcych). Ekosystem jest ujmowany jako całość, w której każda część składowa odgrywa istotną rolę. Można więc taką pracę przyrównać do badań anatomów, którzy określają, jak praca konkretnych narządów wpływa na organizm człowieka.

Wpływ ekologii funkcjonalnej na nasze codzienne życie – czy jest zauważalny?

Praca ekologii funkcjonalnej ma na celu nie tylko działalność naukową, ale także edukacyjną. Oznacza to, że ekolog zajmujący się tą dziedziną pragnie przekazać ludziom wiedzę na temat jak najkorzystniejszych dla biosfery metod gospodarowania planetą. Edukacja ta dotyczy m.in. korzystania z zasobów naturalnych – w jakim stopniu jako użytkownicy środowiska możemy czerpać z zasobów Ziemi (którymi są w głównej mierze surowce naturalne), aby nie doprowadzić do nierównowagi w ekosystemie. Przedstawiana jest ekologia działania oraz kształceniowe materiały ekologii, z których możemy korzystać w celu dbania o środowisko.

Samo pojęcie ekologii jest powszechne w naszym codziennym życiu. Segregujemy śmieci, przesiadamy się z samochodu na rower i pijemy wodę z kranu zamiast tej butelkowanej w plastik. Czy funkcjonalna dziedzina ekologii również przejawia się w naszym codziennym funkcjonowaniu? Otóż tak! Co jakiś czas słyszy się ostrzegawcze sygnały różnych organizacji chroniących środowisko o ryzyku wyginięcia któregoś z gatunków. Jako część ekosystemu, w którym wszystkie podmioty powinny korzystać z tych samych praw, nie możemy podchodzić do takich informacji lekkomyślnie. Wyginięcie jednego z gatunków prowadzi do zaburzenia równowagi w środowisku i miewa poważne, długofalowe skutki dla całego systemu.

Dlaczego ekologia funkcjonalna jest ważna dla prawidłowego funkcjonowania planety?

Ekologia funkcjonalna pozwala przede wszystkim zrozumieć, na czym polega zrównoważony rozwój. Nie będziemy w stanie o niego odpowiednio zadbać, jeśli nie poznamy powiązań pomiędzy poszczególnymi gatunkami oraz ich wpływu na kształtowanie się środowiska. Chociaż głównymi trucicielami planety są duże fabryki, a także przemysł wydobywczy, hodowlany i tekstylny, to jednak każdy poszczególny człowiek może przyczynić się do poprawiania ogólnej kondycji Ziemi. Jako współtwórcy ekosystemu naszej planety powinniśmy dbać o to, aby zachować zróżnicowanie gatunkowe według zaleceń opartych na badaniach ekologów funkcjonalnych.

W tym artykule przedstawione są informacje związane z działami ekologii, zasadami ekologii i podstawowymi pojęciami. Wiesz już, czym jest ekologia funkcjonalna, w jaki sposób związana jest z otaczającym nas środowiskiem. Dzięki temu, że objaśnia sposób oddziaływania na siebie organizmów żywych, pozwala lepiej zrozumieć, na czym polega zrównoważony rozwój i w jaki sposób, jako użytkownicy ekosystemu, mamy na niego bezpośredni wpływ.