Pracownik przygraniczny – kim jest i co o nim powinieneś wiedzieć?

Pracownik przygraniczny lub transgraniczny to osoba, która pracuje w jednym kraju, a mieszka w innym, a więc dojeżdżając do pracy przekracza granicę państwową.

​​​​​​​

Pracownik przygraniczny czy transgraniczny?

Pracownik przygraniczny i transgraniczny to dwa alternatywne terminy stosowane w dokumentach unijnych na określenie tego samego zjawiska. Trzeba jednak przyznać, że określenie pracownik przygraniczny jest bardziej intuicyjne i lepiej oddaje sens angielskiego terminu cross-border commuter oraz w istocie tego, kim pracownik transgraniczny jest. Według oficjalnego poratalu Unii Europejskiej – europa.eu – pracownikiem przygranicznym jest osoba, która pracuje w jednym kraju UE, ale mieszka w innym, do którego wraca codziennie lub przynajmniej raz w tygodniu. Angielski termin oddaje to bardzo zgrabnie: słowo commute oznacza codzienny dojazd do pracy/szkoły, tak więc cross-border commuter to dosłownie osoba, która w drodze do pracy przekracza granicę. Po polsku termin pracownik transgraniczny może budzić wątpliwości, kojarząc się z osobami wyjeżdżającymi za granice do pracy na dłuższe okresy czasu. Tymczasem określenie pracownik przygraniczny od razu kojarzy się z osobą pracującą w strefie przygranicznej, na przykład z Polakami ze Świnoujścia, Zgorzelca, czy Cieszyna pracującymi w Niemczech bądź w Czechach.

Pracownik przygraniczny – definicja

Kim więc jest pracownik przygraniczny? Jak już wspomniano, jest to osoba dojeżdżająca do pracy do innego kraju. Jednakże centrum interesów życiowych tej osoby pozostaje państwo inne niż kraj zatrudnienia. Zwykle jest to kraj ojczysty pracownika transgranicznego, chociaż nie jest to częścią definicji. Czym zaś jest centrum interesów życiowych? Mieści się ono tam, gdzie odbywa się większość czynności życia codziennego danej osoby, a więc miejsce, gdzie mieszka, ma rodzinę, przyjaciół, życie towarzyskie i gdzie spędza czas wolny. Kluczowym aspektem jest tu miejsce zamieszkania, aczkolwiek w sytuacjach spornych przy ustalaniu statusu pracownika przygranicznego mogą być brane pod uwagę także inne wspomniane kwestie.

Co różni pracowników transgranicznych od tzw. gastarbeiterów i emigrantów zarobkowych? Zacznijmy od tej drugiej kategorii – osób na „pełnowymiarowej” emigracji – bo te różnią się znacznie od pracowników przygranicznych. W tej kategorii znajdują się osoby, która na stałe pracują i mieszkają w kraju innym niż ojczysty. Zwłaszcza jeśli emigrują z rodziną, ich dzieci chodzą do szkoły w tym kraju, tam toczy się ich życie prywatne i towarzyskie, tam chodzą do kina i do lekarza, a do kraju ojczystego przyjeżdżają wyłącznie na krótkie okresy czasu, np. na święta czy urlopy. A co z osobami, które wyjeżdżają za granicę do pracy na dłuższe okresy czasu (zwykle kilka miesięcy), ale pozostawiają za sobą w kraju ojczystym mieszkanie i rodzinę? Takie osoby również nie mają statusu pracowników przygranicznych. Definicja pracownika transgranicznego wyraźnie stwierdza, że osoby ją spełniające wracają do kraju zamieszkania codziennie, a przynajmniej raz w tygodniu (np. na weekendy).

Pracownik przygraniczny – prawo

Pracownika przygranicznego obowiązują prawa obydwu krajów. Przepisy kraju, w którym jest zatrudniony regulują kwestie związane z prawem pracy oraz podatkiem dochodowym  odprowadzanym przez pracownika transgranicznego, jak również większość kwestii związanych z zabezpieczeniem społecznym pracownika. Warto zauważyć, że w kwestii podatków nie ma sztywnych reguł – zwykle osobie zatrudnionej w danym kraju przyznaje się rezydenturę podatkową w tym kraju, choć w nim nie mieszka, na podstawie międzynarodowych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Koniecznie trzeba, podejmując pracę (lub zatrudniając obcokrajowca jako pracownika przygranicznego) zorientować się w szczegółowych przepisach i upewnić, że tak pracownik, jak i pracodawca poinformowali w odpowiedni sposób urzędy podatkowe obu krajów o zachodzącej sytuacji.

Jeżeli chodzi o ubezpieczenia społeczne, to pracownik transgraniczny – bez względu na to, czy jest zatrudniony na umowę czy pracuje na własny rachunek – opłaca składki na ubezpieczenie społeczne i jest objęty zabezpieczeniem społecznym w kraju UE, w którym pracuje. Może jednak korzystać z opieki medycznej w kraju, w którym mieszka. Natomiast jeżeli straci pracę, to powinien ubiegać się o zasiłek w kraju, w którym mieszka, a nie w kraju, w którym był uprzednio zatrudniony,

Natomiast większość innych kwestii regulowanych jest przez prawo kraju zamieszkania. W szczególności odnosi się to do podatków od nieruchomości i innych zobowiązań podatkowych, jak również do formalności związanych z pobytem (np. jeżeli w kraju zamieszkania jest obowiązek meldunkowy albo jeżeli kraj zamieszkania również nie jest krajem ojczystym pracownika i musi on załatwić formalności związane z prawem pobytu).